Historia kolei na ziemiach polskich
📜 Początki kolei (XIX wiek)
Pierwsza linia kolejowa na obecnych ziemiach Polski została otwarta 22 maja 1842 roku – była to trasa z Wrocławia do Oławy. Był to wówczas fragment Kolei Górnośląskiej, uruchomionej w zaborze pruskim. W zaborze rosyjskim z kolei pierwsza linia pojawiła się w 1862 roku (Warszawa – Petersburg).
W drugiej połowie XIX wieku sieć kolejowa zaczęła dynamicznie się rozwijać, powstawały magistrale przemysłowe i linie lokalne. Kolej była oczkiem w głowie administracji zaborczych – stanowiła narzędzie transportowe, wojskowe i gospodarcze.
🚂 II Rzeczpospolita – scalenie sieci
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, Polska stanęła przed ogromnym wyzwaniem – połączenia sieci z trzech różnych zaborów. Różne były szerokości torów, oznaczenia i standardy. Utworzono wówczas Polskie Koleje Państwowe (PKP), które w krótkim czasie doprowadziły do unifikacji systemu.
Lata 30. XX wieku to także okres inwestycji – uruchomiono magistralę węglową Śląsk–Porty oraz nowoczesne trasy ekspresowe, jak słynna Luxtorpeda na linii Kraków – Zakopane.
⚔️ Okupacja i zniszczenia wojenne
Podczas II wojny światowej kolej była podporządkowana celom militarnym okupantów. Wiele mostów i stacji zostało zniszczonych, a ruch cywilny był ograniczony. Niemcy i Sowieci wykorzystywali kolej do masowych deportacji – zarówno ludności, jak i surowców.
🛠 PRL – odbudowa i elektryfikacja
Po 1945 roku rozpoczęto intensywną odbudowę zniszczonej infrastruktury. Kolej stała się kręgosłupem transportu w Polsce Ludowej. Rozpoczęto programy elektryfikacji linii oraz wprowadzono nowe typy taboru, m.in. EN57 (który jeździ do dziś!) czy SM42.
W latach 70. osiągnięto rekordowe przewozy pasażerskie i towarowe – kolej przewoziła wtedy ponad miliard pasażerów rocznie.
📉 Lata 90. i kryzys
Transformacja ustrojowa przyniosła kolejom ogromne wyzwania. Likwidowano nierentowne linie, ograniczano zatrudnienie, a wiele połączeń regionalnych zniknęło z mapy. Zmienił się też styl życia – więcej osób przesiadło się do samochodów.
🚅 XXI wiek – modernizacja i nowe otwarcie
Od lat 2000. trwa proces modernizacji głównych magistrali (E30, E65), zakup nowego taboru i rewitalizacja linii regionalnych. Powstała spółka PKP Intercity, a w 2014 roku zadebiutował pociąg Pendolino, otwierając nową epokę kolei dużych prędkości w Polsce.
Obecnie kolej wraca do łask – jest ekologiczna, szybka i wygodna. Trwają prace nad CPK, nowymi połączeniami aglomeracyjnymi i reaktywacją linii lokalnych.